Di tích lịch sử quốc gia Thành An Thổ

Di tích lịch sử quốc gia Thành An Thổ là một thành cổ phong kiến được xây dựng từ năm 1832 đến 1836 dưới thời vua Minh Mạng, nằm tại thôn An Thổ, xã An Dân, huyện Tuy An, tỉnh Phú Yên, và được công nhận là di tích khảo cổ quốc gia năm 2005 theo Quyết định số 1148/QĐ-BVHTT, nhờ giá trị lịch sử, văn hóa và là nơi sinh của Tổng Bí thư Trần Phú.

Vị Trí Và Kiến Trúc

Thành An Thổ nằm bên bờ tả ngạn hạ lưu sông Cái (sông Ngân Sơn), cách TP. Tuy Hòa khoảng 35km về phía Bắc theo quốc lộ 1A, với bình đồ hình vuông, chu vi 1.360m và diện tích khoảng 17,7 ha. Thành có bốn cổng (Tiền, Hậu, Tả, Hữu) hướng ra bốn phía, tường cao 3,5m với hào nước rộng 15m bao quanh (nay một phần biến thành ruộng lúa), và các công trình bên trong như hành cung, kỳ đài, kho tàng, dinh tổng đốc, dinh bố chánh, trại lính, nhà ngục, cùng các khu phụ như Trường Bắn, Gò Tượng (đóng quân tượng binh) và chợ thành.

Hiện nay, di tích chỉ còn dấu tích như nền móng, hào nước và một số hiện vật khai quật, được trùng tu năm 2011 với nhà trưng bày, cột cờ và khu tưởng niệm.

Lịch Sử Và Ý Nghĩa

Thành từng là trung tâm hành chính của tỉnh Phú Yên từ thế kỷ 19 đến năm 1899 (sau dời về Vũng Lắm rồi Long Bình), rồi là phủ lỵ Tuy An đến năm 1939. Nó chứng kiến các sự kiện quan trọng như phong trào Cần Vương chống Pháp năm 1886-1887, khi nghĩa quân bao vây và giao tranh quyết liệt với thực dân Pháp (ngày 4/2/1887 bị chiếm lại). Năm 1904, đồng chí Trần Phú – Tổng Bí thư đầu tiên của Đảng Cộng sản Việt Nam – chào đời tại đây khi cha ông là ông Trần Văn Phổ làm Giáo thụ phủ Tuy An. Di tích là “địa chỉ đỏ” giáo dục truyền thống, thu hút dâng hương vào dịp kỷ niệm ngày sinh Trần Phú (1/5), Giải phóng Phú Yên (1/4) và các sự kiện lớn, đồng thời gắn với cuộc khởi nghĩa Cần Vương của chí sĩ Lê Thành Phương.

Bảo Tồn Và Trải Nghiệm Tham Quan

Di tích được khai quật khảo cổ năm 2008, trưng bày hiện vật như đồ gốm Biên Hòa, Bát Tràng cổ, nền móng tòa công đường (khoảng 50m²), và tư liệu về cuộc đời Trần Phú tại nhà trưng bày hai tầng (tầng 1: dấu tích thành cổ; tầng 2: hình ảnh, hiện vật về Trần Phú). Tỉnh Phú Yên đang phát huy giá trị bằng cách kết nối với các điểm lân cận như Gành Đá Đĩa, đầm Ô Loan, nhà thờ Mằng Lăng để tạo tour du lịch “Miền di sản Tuy An”, thu hút du khách trải nghiệm lịch sử và vẻ yên bình làng quê. Tham quan miễn phí, mở cửa hàng ngày từ 7:00-17:00, phù hợp cho học sinh, cán bộ và du khách (kết hợp dâng hương hoặc học tập lịch sử). Lưu ý: Khu vực có không gian xanh mát, nên đến vào sáng sớm để tránh nắng.